Làm giá thể trồng lan đúng kỹ thuật là yếu tố quan trọng hàng đầu để cây phát triển ổn định, bền bỉ và cho hoa lâu. Bài viết này của SERAMIS sẽ hướng dẫn bạn cách làm giá thể trồng lan trong chậu đơn giản, phù hợp với cả người mới bắt đầu lẫn người trồng lan lâu năm.
1. Giá thể trồng lan là gì? Vì sao phải tự làm giá thể cho lan?
Giá thể trồng lan là tập hợp các vật liệu thay thế đất, có chức năng giữ cây lan ổn định, hỗ trợ bám rễ và cung cấp độ ẩm, không khí cho sự phát triển của cây. Vì lan không phát triển tốt trong môi trường đất thông thường nên việc sử dụng giá thể phù hợp là điều kiện bắt buộc khi trồng lan chậu.
Khác với các loại cây trồng truyền thống, lan là loài thực vật biểu sinh – chúng sống bám trên thân cây hoặc vật thể khác trong tự nhiên. Do đó, rễ lan cần được tiếp xúc với không khí, hút ẩm từ môi trường xung quanh và không thể phát triển tốt trong đất đặc, ẩm ướt. Vì vậy, khi trồng lan trong chậu, việc lựa chọn giá thể phù hợp là yếu tố tiên quyết.
Tự làm giá thể trồng lan tại nhà không chỉ giúp người trồng kiểm soát được chất lượng nguyên liệu mà còn dễ dàng điều chỉnh tỷ lệ thành phần sao cho phù hợp với từng giống lan, điều kiện khí hậu, không gian trồng và thói quen chăm sóc. Đồng thời, cách làm này cũng giúp tiết kiệm chi phí và hạn chế rủi ro do mua phải giá thể kém chất lượng.
2. Tiêu chí chọn vật liệu làm giá thể trồng lan trong chậu
2.1. Thoáng khí, thoát nước tốt – tránh úng rễ
Một trong những nguyên nhân hàng đầu khiến lan bị thối rễ là do giá thể giữ nước quá lâu hoặc bị nén chặt, không thoát hơi nước tốt. Do đó, vật liệu làm giá thể cần có cấu trúc xốp, thoáng, cho phép không khí lưu thông và nước thoát nhanh. Rễ lan cần được hô hấp tốt, đặc biệt trong điều kiện độ ẩm cao hoặc mưa nhiều.
2.2. Giữ ẩm nhẹ, không bí hơi
Giá thể lý tưởng không chỉ thoát nước nhanh mà còn cần giữ lại một lượng ẩm nhất định để cung cấp cho rễ giữa các lần tưới. Tuy nhiên, khả năng giữ ẩm phải ở mức nhẹ – vừa đủ để rễ lan không bị khô hạn nhưng cũng không tạo môi trường bí bách, dễ sinh nấm bệnh.
2.3. Sạch mầm bệnh, không chứa tạp chất
Vật liệu dùng làm giá thể thường có nguồn gốc tự nhiên như vỏ cây, rêu, dớn, nên tiềm ẩn nguy cơ chứa mầm bệnh, nấm, sâu bọ hoặc hạt cỏ dại. Trước khi sử dụng, các nguyên liệu này cần được xử lý sạch bằng cách ngâm nước vôi, muối loãng hoặc phơi khô nắng nhẹ để tiêu diệt mầm bệnh, đảm bảo an toàn cho cây trồng.
2.4. Có độ bền cao, không mục vụn nhanh
Giá thể bị mục nát nhanh chóng không chỉ làm rễ lan thiếu điểm bám mà còn gây ẩm ướt kéo dài, tạo điều kiện cho nấm bệnh phát triển. Do đó, vật liệu cần có khả năng duy trì cấu trúc ổn định ít nhất trong vòng 6–12 tháng, giúp rễ lan phát triển bền vững mà không cần thay thế quá thường xuyên.
2.5. Dễ tìm, dễ phối trộn và phù hợp không gian nhỏ
Đối với người trồng lan tại nhà, ưu tiên những vật liệu dễ kiếm, dễ xử lý, nhẹ, không gây bụi và dễ phối trộn theo nhu cầu thực tế là điều cần thiết. Các loại giá thể nhẹ còn giúp giảm tải cho giàn treo hoặc kệ chậu, đồng thời thuận tiện khi di chuyển, chăm sóc cây trong những không gian nhỏ như ban công, hiên nhà.
3. Các loại vật liệu phổ biến để làm giá thể trồng lan
3.1. Vỏ thông
Vỏ thông là một trong những vật liệu phổ biến và được đánh giá cao trong việc làm giá thể trồng lan. Với cấu trúc xốp, thoáng khí và khả năng thoát nước nhanh, vỏ thông giúp rễ lan phát triển khỏe mạnh, không bị úng. Ngoài ra, trong vỏ thông còn chứa resin có tính kháng khuẩn tự nhiên, góp phần ngăn chặn nấm bệnh gây hại.
Loại vỏ thông thường dùng là vỏ thông hai lá, có độ bền cao, ít mục. Khi sử dụng cần được ngâm nước vài ngày để no nước và loại bỏ nhựa cây thừa, sau đó rửa sạch, phơi khô và phối trộn với các vật liệu khác.
3.2. Dớn (dớn cọng, dớn bảng)
Dớn là phần rễ và thân cây dương xỉ được phơi khô, có dạng cọng hoặc bảng. Dớn có khả năng giữ ẩm tốt, tạo điểm bám cho rễ lan và không dễ bị đóng rêu. Dớn bảng được dùng nhiều để ghép lan thân thòng, trong khi dớn cọng dùng phối trộn giá thể trong chậu.
Tuy nhiên, dớn cũng cần xử lý kỹ trước khi dùng: rửa sạch, ngâm nước vôi hoặc thuốc sát khuẩn để loại bỏ côn trùng, nấm và mầm bệnh tiềm ẩn.
3.3. Viên đất nung
Viên đất nung được sản xuất bằng cách nung đất sét ở nhiệt độ cao, có cấu trúc rỗng xốp, nhẹ, bền và sạch. Đây là loại giá thể vô cơ rất được ưa chuộng trong trồng lan chậu vì không phân hủy, không tạo mùi và có khả năng thoát nước nhanh.
Viên đất nung phù hợp làm lớp lót đáy chậu để tạo lớp đệm thoát nước, hoặc phối trộn với rêu, vỏ thông để tăng độ thoáng khí của giá thể.
3.4. Rêu (sphagnum hoặc rêu rừng)
Rêu sphagnum và rêu rừng là những vật liệu giữ nước rất tốt, thích hợp dùng cho lan con, lan mới trồng hoặc các giống lan cần môi trường ẩm như Hồ Điệp. Rêu có đặc tính mềm, ôm sát rễ, hỗ trợ phục hồi cây suy yếu rất hiệu quả.
Tuy nhiên, do giữ ẩm cao nên rêu dễ gây úng nếu không kiểm soát tốt độ ẩm. Chỉ nên dùng ở tỷ lệ vừa phải hoặc dùng riêng cho mục đích phục hồi.
3.5. Than củi
Than củi có ưu điểm nhẹ, thoáng khí và bền lâu, đồng thời có khả năng hút độc, khử mùi và kháng khuẩn tốt. Đây là loại giá thể truyền thống, phù hợp với nhiều giống lan như Dendrobium, Ngọc Điểm.
Trước khi dùng, than cần được ngâm nước để loại bỏ muối, axit hữu cơ và làm no nước. Có thể dùng phối trộn hoặc làm lớp lót đáy chậu.
3.6. Trấu hun, đá perlite, xơ dừa xử lý (phối trộn bổ sung)
Các vật liệu như trấu hun (biochar), đá perlite và xơ dừa sau xử lý tanin, lignin đều có khả năng giữ ẩm – thoát nước tốt. Những thành phần này thường được phối trộn thêm để cải thiện kết cấu, dinh dưỡng và độ bền của giá thể. Tuy nhiên, cần xử lý kỹ và chỉ dùng ở tỷ lệ hợp lý để tránh ảnh hưởng đến độ thoáng khí.
4. Cách xử lý nguyên liệu làm giá thể tại nhà
4.1. Loại bỏ mảnh vụn, cặn bẩn, nấm mốc
Trước khi dùng bất kỳ vật liệu nào, bước đầu tiên là loại bỏ tạp chất: lá mục, đất cát, nấm mốc, rêu bám và xác động vật. Bước này đảm bảo giá thể sạch, thông thoáng, giảm nguy cơ nấm bệnh.
4.2. Ngâm với nước vôi hoặc muối loãng nếu cần
Các vật liệu tự nhiên như vỏ thông, dớn, rêu, xơ dừa nên được ngâm nước vôi nồng độ 1–2% hoặc muối loãng trong 12–48 giờ. Việc này giúp tiêu diệt trứng sâu, côn trùng và nấm bệnh tiềm ẩn.
4.3. Rửa lại nước sạch và phơi ráo
Sau khi ngâm hóa chất, giá thể cần rửa nhiều lần bằng nước sạch để loại bỏ hoàn toàn chất dư. Sau đó, phơi nơi thoáng mát, tránh nắng gắt để ráo nước trước khi phối trộn.
4.4. Phân loại rõ nhóm vật liệu để dễ phối trộn
Nên chuẩn bị sẵn từng loại nguyên liệu theo nhóm và lưu trữ riêng biệt. Việc này giúp việc phối trộn được nhanh chóng, chính xác theo công thức phù hợp với từng dòng lan.
5. Công thức phối trộn giá thể trồng lan chậu đơn giản – hiệu quả
5.1. Gợi ý công thức 1: Vỏ thông + rêu + viên đất nung
Công thức phù hợp cho lan Hồ Điệp hoặc lan trồng trong chậu nhỏ. Vỏ thông tạo độ thoáng, rêu giữ ẩm, viên đất nung giúp cố định và hỗ trợ thoát nước.
5.2. Gợi ý công thức 2: Than củi + dớn + trấu hun
Phù hợp cho các loại lan đơn thân ưa khô thoáng như Ngọc Điểm. Than củi và trấu giúp thoát nước nhanh, dớn giữ ẩm vừa phải.
5.3. Điều chỉnh tỉ lệ tùy theo:
- Vị trí đặt chậu: Nếu để trong nhà, tăng rêu/dớn để giữ ẩm. Nếu để nơi có mưa, giảm giữ ẩm, tăng vật liệu thoát nước.
- Mùa trồng: Mùa khô cần tăng tỷ lệ vật liệu giữ ẩm như rêu. Mùa mưa cần giảm rêu, tăng vỏ thông, viên đất nung.
6. Cách cho giá thể vào chậu đúng kỹ thuật
Trước khi cho giá thể, nên lót đáy bằng viên đất nung hoặc than củi để tạo lớp thoát nước. Sau đó, trải lớp giá thể đã trộn vào chậu, đặt gốc lan đúng hướng, sao cho cổ rễ cao hơn bề mặt giá thể. Dùng dây buộc nhẹ hoặc que tre cố định cây nếu cần thiết, tránh làm tổn thương rễ.
7. Lưu ý khi sử dụng giá thể tự làm
Không nên phối quá nhiều loại giữ ẩm trong chậu nhỏ, dễ gây úng. Cần thường xuyên kiểm tra tình trạng thoát nước, ẩm mốc. Giá thể nên được thay định kỳ từ 6 đến 12 tháng/lần tùy loại vật liệu sử dụng.
8. Câu hỏi thường gặp khi làm giá thể trồng lan
- Có thể dùng 1 loại giá thể duy nhất không?
Tùy loại lan. Một số lan có thể trồng thuần bằng than, viên đất nung hoặc rêu, nhưng phối trộn vẫn tối ưu hơn.
- Dùng đất vườn làm giá thể trồng lan được không?
Không nên. Đất vườn dễ nén chặt, giữ nước quá lâu, gây thối rễ và có nhiều mầm bệnh.
- Bao lâu thì nên thay giá thể trong chậu lan?
Thông thường 6–12 tháng/lần. Nếu thấy giá thể mục, nén chặt, hoặc rễ lan mọc quá nhiều thì nên thay sớm hơn.
- Giá thể có tái sử dụng được không?
Một số vật liệu như than củi, viên đất nung có thể tái sử dụng sau khi xử lý lại kỹ. Tuy nhiên, cần loại bỏ hoàn toàn các phần mục, nấm mốc trước khi dùng lại.
Tự làm giá thể trồng lan không quá phức tạp nếu bạn hiểu rõ đặc điểm của cây và chọn đúng nguyên liệu. Một giá thể tốt là nền tảng cho một chậu lan khỏe, hoa đẹp và ít sâu bệnh. Nếu bạn muốn biết thêm nhiều kinh nghiệm trồng và chăm sóc lan hiệu quả, đừng quên theo dõi các bài viết tại SERAMIS Blog!
Xem thêm:
- Giá thể trồng lan cattleya tốt nhất, giúp lan ra hoa đẹp và lâu
- Các giá thể trồng lan kiếm được nhiều người tin dùng nhất năm 2025
- Cách chuẩn bị giá thể trồng lan phi điệp mới nhất và đạt chuẩn chuyên gia
- Tìm hiểu 9 loại giá thể trồng lan mới nhất mà bạn nên biết
- Hướng dẫn cách làm giá thể trồng lan cho người “cuồng” lan
SERAMIS – Đặng Gia Trang là thương hiệu chuyên sản xuất, cung cấp giá thể trồng cây sáng tạo và chất lượng cao làm từ đất sét nung hàng đầu Châu Âu. Mời quý khách liên hệ thông tin sau để đội ngũ SERAMIS có thể nhanh chóng hỗ trợ
– Website: https://seramisvn.vn/
– Hotline: 0902652099
– Zalo: CSKH SERAMIS – 0902652099
